Paribasan

KAMUS BAHASA JAWA PARIBASAN

A

1. Adhang-adhang tetesé embun = Njagakaké barang mung sak olèh olèhé

2. Adigang, adigung, adiguna = Ngendelaké kakuwatané, kaluhurané lan kapinterané

3. Aji godhong garing = Wis ora ana ajiné/asor banget

4. Ana catur mungkur = Ora gelem ngrungokaké rerasan kang ora becik

5. Ana daulaté ora ana begjané = Arep nemu kabegjan, ning ora sida.

6. Ana gula ana semut = Panggonan sing akèh rejekiné, mesti akèh sing nekani.

7. Anak polah bapa kepradah = Tingkah polahé anak dadi tanggungané wong tuwa.

8. Anggenthong umos = Wong kang ora bisa nyimpen wewadi.

9. Angon mangsa = Golèk waktu kang prayogo kanggo tumindak.

10. Angon ulat ngumbar tangan = Ngulataké kaanan yen limpe banjur dicolong.

11. Anjajah desa milang kori = Wong kang lelungan menyang ngendi-ngendi

12. Ambalithukkhukum = Wong kang pagaweane ngapusi

13. Ambidhung api rowang = Wong kang nduweni maksud jahat nanging ngaku dadi kancane.

14. Arep jamuré emoh watangé = Gelem kepenaké ora gelem rekasané.

15. Asu rebutan balung = Rebutan barang kang sepélé.

16. Asu belang kalung wang = Wong asor nanging sugih.

17. Asu gedhé menang kerahé = Wong kang dhuwur pangkate, mesthi baé luwih gedhé panguwasan

18. Asu marani gebuk = Njarag marani bebaya.

19. Ati béngkong oleh oncong = Wong duwé niyat ala oléh dalan

B

20. Baladéwa ilang gapité = Ilang kakuwatané/kaluhurané

21. Banyu pinerang = Ngibarate pasulayané sedulur mesthi enggal pulihe

22. Banyu pinerang ora bakal pedhot = Pasulayané sedulur ora bakal medhotake pasedulurane.

23. Bathang lelaku = Lunga ijèn ngambah panggonan kang mbebayani.

24. Blaba wuda = Saking lomane nganti awake dhewe ora keduman.

25. Bebek mungsuh mliwis = Wang pinter mungsuh padha wong pinter.

26. Becik ketitik ala ketara = Becik lan ala bakal ketara ing tembe mburine.

27. Belo melu seton = Manut grubyuk ora ngerti karepe.

28. Beras wutah arang bali menyang takere = Barang kang wis owah ora bakal bali kaya maune

29. mBidhung api rowang = Ethok-éthok nulung nanging sejatiné arep ngrusuhi.

30. Blilu tau pinter durung nglakoni = Wong bodho nanging sering nglakoni, luwih pinter karo wong pinter nanging durung tau nglakoni.

31. Bubuk oleh leng = Wong duwe niyat ala olèh dalan.

32. Bung pring petung = Bocah kang longgor (gelis gedhe).

33. Buntel kadut, ora kinang ora udut = Wong nyambut gawe borongan ora oleh mangan lan udut/rokok.

34. mBuru uceng kelangan dheleg = Mburu barang sepele malah kelangan barang kang luwih gedhe.

35. Busuk ketekuk, pinter keblinger = Sing bodho lan sing pinter padha nemu cilaka

C

36. Carang canthel = Ora diajak guneman nanging mèlu—mèlu ngrembug

37. Car-cor kaya kurang janganan = Ngomong ceplas-ceplos ora dipikir dhisik.

38. Cathok gawèl = Seneng cawe cawe mesthi ora diajak guneman.

39. Cebol nggayuh lintang = Kekarepan kang mokal bakal kelakon.

40. Cecak nguntal cagak = Gegayuhan kang ora imbang kekuwatan.

41. Cedhak celeng bolote = Cedhak karo wong ala bakal katut ala.

42. Cedhak kebo gupak = Cedhak karo wong ala bakal katut ala.

43. Ciri wanci lelai ginawa mati = Pakulinan ala ora bisa diowahi yen durung nganti mati.

44. Cincing-cincing meksa klebus = Karep ngirid nanging malah entek akèh.

45. Criwis cawis = Seneng maido nanging yo seneng mènèhi/muruki.

46. Cuplak andheng - andheng yen ora pernah panggonan bakal disingkirake = Wong kang njalari ala becik disingkirake

D

47. Dadiya banyu emoh nyawuk, dadiya godhong emoh nyuwek, dadiya suket emoh nyenggut = Wis ora gelem nyanak / sapa aruh

48. Dahwen ati open = Nacad nanging mbenerake wong liya.

49. Dhandhang diunekake kuntul, kuntul diunekake dhandhang = Ala diunèkaké becik, becik diunekake ala.

50. Desa mawa cara, negara mawa tata = Saben panggonan duwe cara utawa adat dhéwe dhewe.

51. Dhemit ora nduilt, sétan ora doyan = Tansah diparingi slamet ora ana kang ngrusuhi.

52. Digarokake dilukokake = Dikongkon nyambut gawe abot.

53. Didhadhunga medhot, dipalangana mlumpat = Wong kang kenceng karepe, ora kena dipenggah manèh.

54. Diwenehi ati ngrogoh rempela = Wis diwènehi sethithik, malah njaluk kang akeh.

55. Dom sumurup ing banyu = Laku sesidheman kanggo meruhi wewadi.

56. Dudu sanak dudu kadang, yen mati melu kélangan = Senajan wong liya nek nemoni rekasa bakal dibelani.

57. Duka yayah sanipi, jaja bang mawinga winga = Wong kang nesu banget.

58. Dudutan lan anculan = Padha kethikan, sing siji ethok-ethok ora ngerti.

59. Durjana mati raga = Wong kang nduweni tekad mati.

60. Durung ilang pupak lempuyange = Wong kang dianggep bocah cilik durung ngerti apa-apa.

61. Durung pecus keselak besus = Durung sembada nanging kepingin sing ora-ora

E

62. Eman eman ora keduman = Karep eman malah awake dhewe ora keduman

63. Emban cinde emban siladan = Pilih kasih ora adil

64. Emban cinde emban siladan = Pilih kasih ora adil

65. Embat embat celarat = Wong nyambut gawe kanthi ngati-ati banget.

66. Emprit abuntut bedhug = Perkara sing maune sepele dadi gedhe.

67. Endhas gundhul dikepeti = Wis kepenak ditambahi kepenak maneh.

68. Endhas péthak ketiban empyak = Wong kang bola-bali nemu cilaka.

69. Enggon welut didoli udhet = Panggone wong pinter dipamèri kapinteran sing ora sepirowa.

70. Entek ngamek kurang golek = Olehe, nguneni/nyeneni sakatoge

71. Entek jarake = Wis entek kasugihane

72. Esuk dhele sore tempe = Wong kang ora tetep atine (mencla - menclé).

G

73. Gajah alingan suket teki. = Lair lan batine ora padha, mesti bakal ketara

74. (ng) Gajah elar = Sarwa gedhe lan dhuwur kekarepane

75. Gajah ngidak rapah = Nrajang wewaler dhewe

76. Gajah perang karo gajah, kancil mati ing tengah = Wong gedhe kang padha pasulayan, wong cilik sing dadi korban

77. Garang garing = Wong semugih nanging sejatine kekurangan

78. Gawe luwangan nggo ngurugi luwangan = Golek utangan kanggo nayur utang sing dhisik

79. Gayuk-gayuk tuna, nggayuh nggayuh luput = Samubarang kang dikarepake ora bisa keturutan

80. G1iyak-gliyak tumindak, sareh pakoleh = Senajan alon-alon anggoné tumindak, nanging bisa kaleksanan kekarepane

81. Golek banyu bening = Meguru golèk kawruh sing becik

82. Golek-golek ketemu wong luru-luru = Karepe arep golèk utangan malah diutangi (dijaluki utang)

83. Gupak puluté ora mangan nangkane = Mèlu rekasa nanging ora melu ngrasakake kepénak

I

84. Idu didilat maneh = Murungake janji sing wis diucapaké

85. Iwak lumebu wuwu = Wong kena apus kanthi gampang

J

86. (n) Jagakaké endhogé si blorok = Njagakake barang kang durung mesti ana lan orané

87. (n) Jajah désa milang kori = Lelungan menyang endi-endi

88. Jalma angkara mati murka = Nemoni cilaka jalaran angkara murkané

89. (n) Jalukan ora wèwehan = Seneng njaluk ora gelem mènèhi.

90. Jati ketlusupan ruyung = Kumpulané wong becik klebon wong ala.

91. Jaran kerubuhan empyak = Wong wis kanji (kapok) banget

92. Jarit lawas ing sampiran = Duwé kapinteran nanging ora digunakaké

93. Jer basuki mawa béa = Samubarang gegayuhan mbutuhake wragat

94. (n) Jujul muwul = Prakara kang nambah-nambahi rekasa

95. (n) Junjung ngentebaké = Ngalembana nanging duwe niyat ngasoraké.

K

96. Kacang ora ninggal lanjaran = Kabiasane anak niru wong tuwané

97. Kadang konang = Gelem ngakoni sedulur mung karo sing sugih

98. Kalah cacak menang cacak = Samubarang penggawéyan luwih becik dicoba dhisik bisa lan orané

99. Kandhang langit, bantal ombak, kemul mega = Wong sing ora duwé papan panggona

100. Katépang ngrangsang gunung = Kagedhen karep/panjangka mokal bisa kelakon.

101. Katon kaya cempaka sawakul = Tansah disenengi wong akeh

102. Kaya banyu karo lenga = Wong kang ora bisa rukun

103. Kakèhan gludhug kuraug udan = Akèh omongé ora ana nyatané

104. Kebanjiran segara madu = Nemu kabegjan kang gedhe banget

105. Kebat kliwat, gancang pincang = Tumindak kesusu mesthi ora kebeneran

106. Kebo bule mati sétra = Wong pinter ning ora ana sing merlokaké

107. Kebo ilang tombok kandhang = Wis kelangan ngetokaké wragat manèh kanggo nggoleki malah ora ketemu pisan

108. Kebo kabotan sungu = Rekasa merga kakèhan anak

109. Kebo lumumpat ing palang = Ngadili prakara ora nganggo waton

110. Kebo mulih menyang kandhangé = Wong lunga adoh bali menyang omah manèh

111. Kebo nusu gudel = Wong tuwa jaluk wuruk wong enom

112. Kegedhen empyak kurang cagak = Kegedhen kakerepan nanging kurang sembada

113. Kajugrugan gunung menyan = Oleh kabegjan kang gedhé banget

114. Kekudhung welulang macan = Ngapusi nggawe jeneng wong kang diwedeni

115. Kelacak kepathak = Ora bisa mungkir, jalaran wis kabuktèn

116. Kena iwake aja nganti butheg banyune = Sing dikarepake kelakon ning aja nganti gawe rusak/ramé

117. Kencana katon wingka = Senajan apik nanging ora diseneng

118. Kendel ngringkel, dhadhag ora godak = Ngaku kendel tur pinter jebu1 jirih tur bodho

119. Kenès ora ethes = Wong sugih umuk nanging bodho

120. Keplok ora tombok = Wong senengané maido thok, ora gelem mélu cawe-cawe

121. Kére munggah bale = Batur dipek bojo karo bendaran

122. Kere nemoni malem = Wong kang bedhighasan / serakah.

123. Kerot ora duwe untu = Duwe kekarepan ning ora duwé bandha/ wragat

124. Kerubuhan gunung = Wong nemoni kesusahan sing gedhé banget

125. Kesandhung ing rata, kebentus ing tawang = Oleh cilaka sing ora dinyana nyana

126. Ketula-tula ketali = Wong kang tansah nandhang sengsara

127. Kethek saranggon = Kumpulan wong kang tindak ala

128. Kleyang kabur kanginan, ora sanak ora kadang = Wong sing ora duwe panggonan utawa omah sing tetep

129. Klenthing wadah masin = Angel ninggalake pakulinan tumindak ala

130. Kongsi jambul wanen = Nganti tumekan tuwa banget

131. Krokot ing galeng = Wong kang mlarat banget

132. Kriwikan dadi grojogan = Prakara kang maune cilik dadi gedhe

133. Kumenthus ora pecus. = Seneng umuk nanging ora sembada

134. Kurung munggah lumbung = Wong asor /cilik didadèkake wong gedhe

135. Kuthuk nggendhong kemiri = Manganggo kang sarwa apik/aji liwat dalan kang mbebayani

136. Kutuk rnarani sunduk ula marani gepuk = Njarag marani bebaya

137. Kuncung nganti temeka gelung = Suwe banget anggone entèni.

L

138. Ladak kecangklak = Wong kang angkuh nemoni pakewuh marga tumindake dhewe

139. Lahang karoban manis = Rupane bagus/ayu tur luhur bebudène

140. Lambe satumang kari semerang = Dituturi bola-bali meksa ora digugu

141. Lanang kemangi = Wong lanang kang jirèh

142. Legan golek momongan = Wis kepenak malah golèk rekasa

143. Lumpuh ngideri jagad = Duwe kekarepan kang mokal keturutan.

M

144. Maju tatu mundur ajur = Prakara kang sarwa pakéwuh

145. Matang tuna numbak luput = Tansah luput kabèh panggayuhané

146. Mbuang tilas = Ethok-éthok ora ngerti marang tumindaké kang ala sing lagi dilakoni

147. Meneng widara uleran = Katon anteng nanging sejatiné ala atine

148. Mentung koja kena sembaginé = Rumangsané ngapusi, nanging sejatine malah kena apus

149. Merangi tatal = Mentahi rembug kang wis mateng

150. Mikul dhuwur mendhem jero = Bisa njunjung drajat wog tuwa

151. Milih-milihh tebu oleh boleng = Kakèhan milih, wekasan olèh kang ora becik

152. Mrojol selaning garu = Wong kang luput saka bebaya

153. Mubra-mubru mblabar madu = Wong sing sarwa kecukupan.

N

154. Nabok nyilih tangan = Tumindak ala kanthi kongkonan wong liya

155. Ngagar metu kawul = Ngojok-ngojoki supaya dadi pasulayan, nanging sing diojok-ojoki ora mempan

156. Ngajari bebek nglangi = Penggaweyan sing ora ana padahe

157. Ngalasake negara = Wong sing ora manut pranatan negara

158. Ngalem legining gula = Ngalembana kapinteran wang kang pancèn pinter/sugih

159. Ngaturake kidang lumayu = Ngaturak barang kang wis ora ana

160. Nglungguhi klasa gumelar = Nindakak panggaweyan kang wis tumata.

161. Ngontragake gunung = Wong cilik asor bisa nga1ahake wong luhur/ gedhe, nganti gawe kagèt wong akèh

162. Nguthik-uthik macan dhedhe = Njaragwongkangwis lilih nepsune

163. Nguyahi segara = Weweh marangwong sugih kang ora ana pituwase

164. Nucuk ngiberake = Wis disuguhi mangan mulih isih mbrekat

165. Nulung menthung = Wong kang nulung malah nggawe rekasa dhewe.

166. Nututi layangan pedhot = Nggolèki barang sepele sing wis ilang

167. Nyangoni kawula minggat = Ndandani barang kang tansah rusak

168. Nyolong pethek = Tansah mlèsèt saka pamèthèke/pambatang.

O

169. Obah ngarep kobet mburi = Tumindaké panggedhé dadi contoné/ panutané kawula alit.

170. Opor bebek, mentas awake dhewek = Rampung saka rekadayane dhéwé

171. Ora ana banyu mili menduwur = Wataké anak biasané niru wong tuwané

172. Ora ana kukus tanpa geni = Ora ana akibat tanpa sebab

173. Ora gonja ora unus = Wong kang ala rupane uga atine

174. Ora narima ing pandum = Ora puas apa kang diduweni.

175. Ora mambu enthong irus = Dudu sanak dudu kadang

176. Ora tembung ora tawung = Nupuk barange liyan tanpa kandha dhisik

177. Ora uwur ora sembur = Ora gelem cawe-cawe babar pisan

178. Ora kinang ora udut = Ora mangan apa-apa

179. Othak athik didudut angel = Guneme sajak kepenak, bareng ditemeni jebul angel.

P

180. Palang mangan tandur = Diwenehi kepercayan nanging malah gawe kapitunan

181. Pandengan karo srengenge = Memungsuhan karo panguwasa

182. Panditane antake = Laire katon suci batine ala.

183. Pecruk tunggu bara = Dipasrahi barang kang dadi kesenengane.

184. Pitik trondhol diumbar ing padaringan = Wong ala dipasrahi barang kang aji, wekasan malah ngentek-enteki

185. Pupur sadurung benjut = Ngati-ati mumpung durung cilaka.

R

186. Rampek rampek kethek = Nyedhak- nyedhak mung arep gawe kapitunan.

187. Rawer-rawe rantas, malang-malang putung = Samubarang kang ngalang alangi bakal disingkirake.

188. Rebut balung tanpa isi = Pasulayan merga barang kang sepele.

189. Rindik asu digitik = Dikongkon Nindakaké(penggaweyan kang cocok karo kekarepane.

190. Rupa nggendong rega = Marga barang apik mula regane ya larang.

191. Rukun agawé santosa, crah agawé bubrah = Yen padha rukun mesti padha santosa, yen padha congkrah mesti bakal bubrah rusak

S

192. Sabar sareh mesti bakal pikoleh = Tumindak samubarang aja kesusu.

193. Sabaya pati, sabaya mukti = Kerukunan kang nganti tekan pati.

194. Sadumuk bathuk, sanyari bumi= Pasulayan nganti dilabuhi tekan pati.

195. Sandhing kebo gupak = Cedhak wong tumindak ala, bisa-bisa katut ala.

196. Sapa salah saleh = Sapa sing salah bakal konangan

197. Satru mungging cangklakan = Mungsuh wong kang isih sanak sadulur.

198. Sedhakep awé-awé = Wis ninggalake Tumindak ala. nanging ing batin isih kepingin nglakoni maneh.

199. Sembur-sembur adus, siram-siram bayem = Bisa kaleksanan marga oleh pandongàné wong akèh

200. Sepi ing pamrih, ramé ing gawe = Nindakake panggaweyan kanthi ora duwé kamélikan apa-apa.

201. Sigar semangka = Mbagi kanthi adil

202. Sing sapa salah bakal seleh = Sapa sing salah bakal konangan.

203. Sluman slumun slamet = Senajan kurang ngati-ati. nanging isih diparingi slamet

204. Sumur lumaku tinimba, Gong lumaku tinabuh = Wong kang kumudu-kudu dijaluki piwulang/ditakoni.

T

205. Tebu tuwuh socane = Prakara kang wis apik, bubrah marga ana kang durung mesthi salah lan benere.

206. Tega larane ora tega patine = Senadyan negakake rekasane, nanging isih menehi pitulungan.

207. Tekek mati ing ulone = Nemoni cilaka marga saka guneme dhewe.

208. Timun jinara = Prakara gampang banget

209. Timun mungsuh duren = Wong cilik mungsuh pànguwasa, mesthi kalah

210. Timun wungkuk jaga imbuh = Wong bodho kanggone mung yen kekurangan baé

211. Tinggal glanggang colong playu = Ninggalaké papan pasulayan

212. Tulung menthung = Katoné nulungi, jebulé malah ngrusuhi

213. Tumbak cucukan = Wong sing seneng adu-adu

214. Tuna sathak bathi sanak = Rugi bandha, nanging bathi pasaduluran

215. Tunggak jarak mrajak, tunggak jati mati = Prakara ala ngambra ambra, prakara becik kari sathithik

216. Tembang rawat-rawat, ujare mbok bakul sunambiwara = Khabar kang durung mesthi salah lan benere

U

217. Ucul saka kudangan = Luput karo gegayuhane

218. Ulat madhep ati manteb = Wis manteb banget kekarepané

219. Undaking pawarta, sudaning kiriman = Biasané pawarta iku béda karo kanyatakane

220. Ungak-ungak pager arang = Ngisin isini.

W

221. Weding ing wayangane dhewe = Wong sing ala, rumasa wedi yen konangan alane.

222. Wedi rai wani silit = Wedi ning ngarepe, nanging wani ing burine

223. Welas tanpa alis = Karepe welas nanging malah gawé kapitunan.

224. Wis kebak sundukané = Wis akèh banget kaluputané.

225. Wiwit kuncung nganti gelung = Wiwit cilik nganti gedhé/tuwa.

226. Wong busuk ketekuk = Wong kang bodho mesthi nemu cilaka.

Y

227. Yitna yuwana mati ina = Sing ngati-ati bakal slamet, sing sembrana bakal cilaka

228. Yiyidan mungging rampadan. = Biyene wong durjana/culika, saiki dadi wong sing alim

229. Yoga anyangga yogi = Murid nirokaké piwulangé guru.

230. Yuwana mati lena = Wong becik oleh cilaka, marga kurang ati-ati.

231. Yuyu rumpung mbarong ronge = Omahé magrong-magrong nanging sejatiné mlarat

Label: bahasa